Kraków, ul. Zakopiańska 56A
pon-pt: 11-19, sb: 10-15

Wkładki ortopedyczne na szpotawość kolan

Wkładki na szpotawość kolan powinny być projektowane indywidualnie, uwzględniając biomechanikę stopy i kończyny dolnej pacjenta. Często są one uzupełnieniem kompleksowej terapii, która obejmuje ćwiczenia, fizjoterapię, a w zaawansowanych przypadkach – również leczenie operacyjne.

Czym jest szpotawość kolan?

Szpotawość kolan (genu varum) to deformacja kończyn dolnych charakteryzująca się nadmiernym odchyleniem osi mechanicznej na zewnątrz. Jest to przeciwieństwo koślawości kolan (genu valgum). 

Szpotawość kolan diagnozuje się, gdy odległość między kolanami przekracza określone wartości przy złączonych stopach i wyprostowanych kończynach dolnych. Graniczne wartości zależą od wieku pacjenta:

  1. U dzieci:

    • W okresie niemowlęcym i we wczesnym dzieciństwie (do około 2–3 lat) szpotawość kolan może być fizjologiczna i związana z naturalnym etapem rozwoju układu kostno-stawowego.
    • U dzieci starszych (>3 lata) za nieprawidłową uważa się odległość między kolanami większą niż 4–5 cm.
  2. U dorosłych:

    • U osób dorosłych odległość między kłykciami przyśrodkowymi kolan powyżej 4 cm przy złączonych kostkach uznaje się za wskaźnik szpotawości.
kolana szpotawe kolana koślawe

Warto pamiętać, że ocena szpotawości powinna uwzględniać również inne parametry, takie jak kąt szpotawości wyznaczany na zdjęciu posturograficznym RTG

Przyczyny szpotawości kolan

  • wrodzone wady rozwojowe,
  • nierównomierny wzrost kości udowej i/lub piszczelowej,
  • zaburzenia metaboliczne, np. krzywica,
  • choroby układu kostnego, np. choroba Blounta,
  • długotrwałe obciążenie kolan w nieprawidłowych pozycjach.

Najczęstsze powikłania

Nieprawidłowe ustawienie osi kończyny prowadzi do nadmiernego obciążenia stawów i struktur okołostawowych. Do najczęstszych powikłań należą:

  1. Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego
    Szpotawość prowadzi do nierównomiernego rozkładu sił w stawie piszczelowo-udowym, co zwiększa ryzyko przedwczesnej degeneracji chrząstki po stronie przyśrodkowej (tzw. przeciążenie przedziału przyśrodkowego kolana).

  2. Dysfunkcje mięśniowe
    Zaburzenia biomechaniki mogą powodować przeciążenia mięśni uda i goleni, co często skutkuje ich osłabieniem lub przykurczami.

  3. Zwiększone ryzyko urazów
    Szpotawość kolan zwiększa podatność na skręcenia, uszkodzenia więzadeł oraz mikrourazy struktur stawowych, np. łąkotki przyśrodkowej. 
  4. Zaburzenia postawy i chodu
    Niekorygowane zmiany mogą prowadzić do kompensacyjnych deformacji w obrębie miednicy, kręgosłupa i stóp, wpływając na dynamikę chodu i biomechanikę ciała.

Rola fizjoterapeuty

Fizjoterapeuta odgrywa istotną rolę w diagnostyce i leczeniu szpotawości kolan. Terapia może obejmować ćwiczenia wzmacniające i rozciągające, modyfikację wzorców ruchowych oraz dobór odpowiednich wkładek ortopedycznych. W zaawansowanych przypadkach konieczna może być współpraca z ortopedą w celu rozważenia leczenia operacyjnego.

Zrozumienie biomechaniki i konsekwencji szpotawości kolan jest kluczowe dla skuteczności terapii. 

Jakie są najczęstsze wskazania do wykonania wkładek na szpotawość kolan?

Ortopedzi podejmują decyzję o wdrożeniu wkładek na podstawie:

  • oceny stopnia deformacji, 
  • objawów zgłaszanych przez pacjenta (np. ból, dyskomfort, zmęczenie kończyn dolnych),
  • dynamiki zmian (np. czy deformacja postępuje),
  • wieku pacjenta – u dzieci wkładki mają szansę mieć charakter korekcyjny, a u dorosłych głównie wspomagający.

Przykładowe wskazania do wkładek ortopedycznych na szpotawość kolan

  • leczenie objawowe bólu wynikającego ze zwyrodnienia stawu kolanowego (gonartrozy) z główną lokalizacją zmian w przedziale przyśrodkowym,
  • zmiany zwyrodnieniowe łąkotki przyśrodkowej, profilaktyka ponownych uszkodzeń łąkotki przyśrodkowej, 
  • zaburzenie tonusu napięć mięśniowych kończyny dolnej predysponujące do nawracających kontuzji, 
  • pogłębiająca się szpotawość kolan u dzieci po 3. roku życia, 
  • próba spowolnienia pogłębiania się deformacji u dorosłych, gdy interwencja chirurgiczna jest niemożliwa. 

Jak wykonać wkładki ortopedyczne na szpotawość kolan?

Wykonanie wkładek ortopedycznych zawsze powinno być poprzedzone diagnostyką, dzięki której możliwe jest ustalenie, czy wdrożenie planowanych korekcji będzie odpowiednie dla konkretnego pacjenta. 

W przypadku docelowego odciążenia przedziału przyśrodkowego kolana francuscy podolodzy zalecają wkomponowanie we wkładkę elementu antysupinacyjnego pod boczną częścią stopy. Element ten może ograniczać nadmierną supinację stopy albo unosić brzeg boczny stopy. Stopień stabilizacji albo ewentualnej korekcji musi być określony indywidualnie dla każdego pacjenta.

Jest to bardzo istotne, ponieważ wdrożenie korekcji unoszącej brzeg boczny może być nieodpowiednie dla niektórych pacjentów, np. z nadmierną pronacją stopy. Dalsze pogłębianie nadmiernej pronacji skutkuje zmianami przeciążeniowymi mięśni i więzadeł chroniących przed koślawością tyłostopia. W związku z tym u niektórych pacjentów wdrożenie takiej korekcji może być niewskazane.

Ostateczna decyzja czy wykonać korekcyjne wkładki ortopedyczne należy do osoby diagnozującej pacjenta: lekarza (zmiany przeciążeniowe widoczne w USG), fizjoterapeuty lub ortopodologa (ocena biomechaniczna kończyny dolnej).

wkładki na szpotawość kolan

Jesteś FIZJOTERAPEUTĄ lub PODOLOGIEM i chcesz nauczyć się wykonywania wkładek indywidualnych?

Indywidualne wkładki ortopedyczne - lista gabinetów w Polsce