Wkładki na szpotawość kolan powinny być projektowane indywidualnie, uwzględniając biomechanikę stopy i kończyny dolnej pacjenta. Często są one uzupełnieniem kompleksowej terapii, która obejmuje ćwiczenia, fizjoterapię, a w zaawansowanych przypadkach – również leczenie operacyjne.
Szpotawość kolan (genu varum) to deformacja kończyn dolnych charakteryzująca się nadmiernym odchyleniem osi mechanicznej na zewnątrz. Jest to przeciwieństwo koślawości kolan (genu valgum).
Szpotawość kolan diagnozuje się, gdy odległość między kolanami przekracza określone wartości przy złączonych stopach i wyprostowanych kończynach dolnych. Graniczne wartości zależą od wieku pacjenta:
U dzieci:
U dorosłych:
Warto pamiętać, że ocena szpotawości powinna uwzględniać również inne parametry, takie jak kąt szpotawości wyznaczany na zdjęciu posturograficznym RTG.
Nieprawidłowe ustawienie osi kończyny prowadzi do nadmiernego obciążenia stawów i struktur okołostawowych. Do najczęstszych powikłań należą:
Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego
Szpotawość prowadzi do nierównomiernego rozkładu sił w stawie piszczelowo-udowym, co zwiększa ryzyko przedwczesnej degeneracji chrząstki po stronie przyśrodkowej (tzw. przeciążenie przedziału przyśrodkowego kolana).
Dysfunkcje mięśniowe
Zaburzenia biomechaniki mogą powodować przeciążenia mięśni uda i goleni, co często skutkuje ich osłabieniem lub przykurczami.
Zaburzenia postawy i chodu
Niekorygowane zmiany mogą prowadzić do kompensacyjnych deformacji w obrębie miednicy, kręgosłupa i stóp, wpływając na dynamikę chodu i biomechanikę ciała.
Fizjoterapeuta odgrywa istotną rolę w diagnostyce i leczeniu szpotawości kolan. Terapia może obejmować ćwiczenia wzmacniające i rozciągające, modyfikację wzorców ruchowych oraz dobór odpowiednich wkładek ortopedycznych. W zaawansowanych przypadkach konieczna może być współpraca z ortopedą w celu rozważenia leczenia operacyjnego.
Zrozumienie biomechaniki i konsekwencji szpotawości kolan jest kluczowe dla skuteczności terapii.
Ortopedzi podejmują decyzję o wdrożeniu wkładek na podstawie:
Wykonanie wkładek ortopedycznych zawsze powinno być poprzedzone diagnostyką, dzięki której możliwe jest ustalenie, czy wdrożenie planowanych korekcji będzie odpowiednie dla konkretnego pacjenta.
W przypadku docelowego odciążenia przedziału przyśrodkowego kolana francuscy podolodzy zalecają wkomponowanie we wkładkę elementu antysupinacyjnego pod boczną częścią stopy. Element ten może ograniczać nadmierną supinację stopy albo unosić brzeg boczny stopy. Stopień stabilizacji albo ewentualnej korekcji musi być określony indywidualnie dla każdego pacjenta.
Jest to bardzo istotne, ponieważ wdrożenie korekcji unoszącej brzeg boczny może być nieodpowiednie dla niektórych pacjentów, np. z nadmierną pronacją stopy. Dalsze pogłębianie nadmiernej pronacji skutkuje zmianami przeciążeniowymi mięśni i więzadeł chroniących przed koślawością tyłostopia. W związku z tym u niektórych pacjentów wdrożenie takiej korekcji może być niewskazane.
Ostateczna decyzja czy wykonać korekcyjne wkładki ortopedyczne należy do osoby diagnozującej pacjenta: lekarza (zmiany przeciążeniowe widoczne w USG), fizjoterapeuty lub ortopodologa (ocena biomechaniczna kończyny dolnej).
Jesteś FIZJOTERAPEUTĄ lub PODOLOGIEM i chcesz nauczyć się wykonywania wkładek indywidualnych?
Indywidualne wkładki ortopedyczne - lista gabinetów w Polsce