Kraków, ul. Zakopiańska 56A
pon-pt: 11-19, sb: 10-15

Stopa cukrzycowa - objawy, rola ortopodologa w profilaktyce owrzodzeń neuropatycznych

Stopa cukrzycowa – ICD-10

G63.2 Polineuropatia cukrzycowa (E10–E14† ze wspólnym czwartym znakiem kodu .4)

Zespół stopy cukrzycowej – objawy

Zespół stopy cukrzycowej to poważne powikłanie hiperglikemii (utrzymywania się wysokiego poziomu glukozy we krwi) charakteryzujące się:

  1. Uszkodzeniem nerwów prowadzącym do utraty czucia, co sprawia, że pacjenci nie są w stanie wyczuć drobnych otarć i urazów skóry oraz zmian temperatury.
  2. Osłabioną kontrolą nerwową mięśni stopy, co prowadzi do zaburzenia funkcji podporowej i motorycznej stopy, rozwoju płaskostopia nabytego, deformacji palców.
  3. Zmniejszeniem ukrwienia stóp, osłabieniem tętna na obwodzie, zaburzeniami troficznymi skóry.
  4. Podwyższonym ryzykiem powstawania owrzodzeń neuropatycznych –  zmniejszone czucie sprawia, że drobne urazy mogą prowadzić do powstania trudno gojących się ran.  Ze względu na upośledzenie ukrwienia i osłabioną odpowiedź immunologiczną, owrzodzenia są podatne na infekcje bakteryjne, co często wiąże się z penetracją owrzodzenia w kierunku głębiej położonych tkanek. Niestety wskutek wymienionych powikłań czasami konieczne jest przeprowadzenie amputacji palców lub części stopy. 

Osoby chore na cukrzycę, u których występuje zwiększone ryzyko rozwoju owrzodzeń neuropatycznych, powinny zostać poinformowane przez ortopodologa / lekarza lub fizjoterapeutę o konieczności wykonania indywidualnych wkładek odciążających i dopasowania ich do komfortowego obuwia.

Dowiedz się więcej o indywidualnych wkładkach dla stopy cukrzycowej OPCT Diabetes Podiatech.

Owrzodzenia neuropatyczne

Owrzodzenia są groźnymi powikłaniami neuropatii cukrzycowej (czuciowej, ruchowej, autonomicznej). 

  • Neuropatia czuciowa – zaburzenie lub utrata czucia powierzchownego,
  • Neuropatia ruchowa – zmiany w napięciu mięśniowym kończyn dolnych, zaburzenia biomechaniki i wtórne deformacje stopy,
  • Neuropatia autonomiczna – upośledzenie funkcji naczyń krwionośnych, zmiany troficzne skóry.

Do uszkodzenia skóry i powstania owrzodzenia neuropatycznego może dojść wskutek:

  • punktowo zwiększonego nacisku na podeszwę stopy – miejsca te są możliwe do zlokalizowania w badaniu baropodometrycznym za pomocą maty tensometrycznej
  • ucisku stopy przez zbyt ciasny lub nieprawidłowo dopasowany but, 
  • ucisku stopy przez kamyk w bucie, którego obecność nie jest odczuwana przez pacjenta. 
stopa cukrzycowa owrzodzenia neuropatyczne

Gdzie powstają owrzodzenia neuropatyczne?

Typowe lokalizacje powstawania ran w zespole stopy cukrzycowej:

  • głowy kości śródstopia (podeszwa przodostopia),
  • opuszki palców,
  • guz piętowy (pięta),
  • tył pięty (otarcia obuwia), 
  • wystająca „kostka” haluksa w deformacji palucha koślawego,
  • wystająca „kostka” – kostka krawca w deformacji bunionette,
  • podwichnięta kość skokowa, kość łódkowata (zapadnięcie, a nawet odwrócenie łuku podłużnego).

Jak można zapobiegać ranom i owrzodzeniom w zespole stopy cukrzycowej?

Rola ortopodologa / fizjoterapeuty przeszkolonego w zakresie ortopodologii

Ortopodolog odgrywa kluczową rolę w profilaktyce owrzodzeń neuropatycznych u pacjentów z cukrzycą, dzięki swoim specjalistycznym umiejętnościom i wiedzy. Ortopodolog przeprowadza szczegółową ocenę stóp pacjenta w celu identyfikacji czynników ryzyka owrzodzeń. Obejmuje to badanie czucia, ocenę stanu skóry oraz analizę biomechaniki stopy i sposobu chodzenia pacjenta. Regularne wizyty kontrolne u ortopodologa pozwalają na wczesne wykrycie zmian w stanie stóp, takich jak drobne uszkodzenia, nabyte deformacje palców, płaskostopie czy odciski w miejscach nadmiernego nacisku, które mogą prowadzić do owrzodzeń. 

Ortopodolog:

  • wykonuje badanie komputerowe stóp (badanie baropodometryczne),
  • zaopatruje pacjentów w indywidualne wkładki dla stopy cukrzycowej,
  • zaleca dobór odpowiedniego obuwia,
  • po ukończeniu dodatkowych szkoleń z zakresu podologii zajmuje się pielęgnacją skóry stóp, w tym usuwaniem zrogowaciałego naskórka i modzeli.

Badanie baropodometryczne za pomocą maty tensometrycznej

U pacjentów z neuropatią cukrzycową czucie w stopach jest ograniczone, co zwiększa ryzyko owrzodzeń z powodu nieodczuwalnego, nadmiernego nacisku. Baropodometria pozwala na ich nieinwazyjne wykrycie.

Mata tensometryczna to płaskie, cienkie urządzenie, na którego powierzchni znajdują się niewielkie czujniki ciśnienia. W uproszczeniu czujniki te mierzą siłę nacisku stóp pacjenta w różnych obszarach podeszw stóp podczas stania lub chodzenia.
System komputerowy analizuje dane, przedstawiając mapę rozkładu nacisków na ekranie monitora. Różne kolory na mapie stóp pacjenta wskazują poziomy nacisku – od niskiego (zwykle zaznaczonego na niebiesko) do wysokiego (oznaczonego na czerwono). Fizjoterapeuta, lekarz lub przeszkolony ortopodolog interpretuje te dane, identyfikując obszary miejscowo zwiększonego nacisku jako miejsca potencjalnie zagrożone powstaniem owrzodzenia u pacjentów z rozpoznaną neuropatią cukrzycową.

Więcej o macie tensometrycznej. 

baropodometria stopa cukrzycowa
badanie stop 3d stopa-cukrzycowa

Szkolenia z badania baropodometrycznego stopy cukrzycowej

Terminy indywidualnych szkoleń z obsługi maty tensometrycznej ustalane są po kontakcie z naszym instruktorem Anetą Śpiewak.

Dobór obuwia dla stopy cukrzycowej

Rolą sztywnej podeszwy buta jest zapewnienie stopie stabilności. Podeszwa w kształcie kołyski w części przedniej ułatwia płynne przekolebanie buta od pięty do palców, redukując nacisk na przodostopie i minimalizując ryzyko odcisków pod głowami kości śródstopia.

Buty muszą być wystarczająco przestronne, aby pomieścić wszystkie palce bez ucisku. Jest to szczególnie ważne w przypadku obecności palców młotkowatych, haluksów, kostek krawca. Buty powinny mieć szerokie noski oraz konstrukcję zaprojektowaną tak, aby uwzględniać wszystkie dodatkowe deformacje stopy. Jeśli chodzi o pokrycie przodu buta, zaleca się naturalne, oddychające i miękkie materiały.

Buty powinny mieć wnętrze pozbawione szwów, mogących powodować otarcia. Jasna podszewka ułatwia szybkie zauważenie ewentualnej krwi czy wysięku, co jest niezwykle istotne w przypadku wystąpienia uszkodzenia skóry.

Wykonanie wkładek odciążających miejsca zwiększonego nacisku

Na podstawie wyników badania baropodometrycznego można zaprojektować indywidualne wkładki cukrzycowe, które równomiernie rozłożą nacisk na podeszwie stopy, zmniejszając ryzyko powstania uszkodzeń skóry. W miejscach zwiększonego nacisku wykonuje się odciążenia ze specjalnych miękkich materiałów. Konstrukcja wkładek dla stopy cukrzycowej musi jednocześnie zapewniać stabilizację i odpowiednio współgrać z obuwiem. 

Dowiedz się więcej o indywidualnych wkładkach dla stopy cukrzycowej OPCT Diabetes Podiatech. 

Badanie utraty czucia w stopie cukrzycowej

Test monofilamentowy Semmesa-Weinsteina – ocena utraty czucia dotyku

Test monofilamentowy Semmesa-Weinsteina jest prostym, ale skutecznym narzędziem służącym do wczesnego wykrywania neuropatii cukrzycowej, co pozwala na wczesną interwencję (wkładki odciążające) i zapobieganie owrzodzeniom neuropatycznym. 

Test powinien być przeprowadzony w cichym i komfortowym środowisku, aby pacjent mógł się skoncentrować na odczuciach w stopach.
Pacjent powinien usiąść lub położyć się w wygodnej pozycji z gołymi stopami. 

Na stopach pacjenta wybiera się punkty do testowania – typowe miejsca to opuszki palców, głowy kości śródstopia, boczne i przyśrodkowe części stopy oraz pięta. Używając monofilamentu o stałej sile nacisku (10-gramowy monofilament to standard w badaniach neuropatii cukrzycowej), należy delikatnie docisnąć go do wybranego punktu na stopie. Monofilament powinien być dociskany prostopadle do skóry aż do momentu, gdy lekko się zegnie. Kontakt powinien trwać około 1-2 sekund. W każdym z testowanych miejsc należy powtórzyć tę czynność co najmniej trzy razy, stosując losowy porządek, aby pacjent nie mógł przewidzieć, które miejsce będzie dotykane. Pacjent powinien odpowiedzieć „tak” za każdym razem, gdy poczuje dotknięcie. Jeśli pacjent nie odpowiada na naciski w danym punkcie, może to wskazywać na utratę czucia dotyku.

Interpretacja wyników zawsze powinna być przeprowadzana przez osobę z odpowiednim wykształceniem i wiedzą na temat neuropatii cukrzycowej. 

Badanie podologiczne stopy cukrzycowej – pozostałe aspekty

Badanie powinno obejmować również ocenę:

  • modzeli (w tym zaczerwienienia, rumienia wokół modzeli), 
  • stopnia maceracji międzypalcowej,
  • stanu paznokci (pogrubienie, infekcja grzybicza),
  • deformacji palców (palce młotkowate lub szponiaste),
  • obecność uszkodzeń naskórka – otarcia, rany, owrzodzenia,
  • zakresu ruchu zgięcia grzbietowego i zgięcia podeszwowego w stawie skokowym (ograniczenia mogą powodować zwiększone obciążenie przodostopia),
  • tętno na tętnicy grzbietowej stopy i tętnicy piszczelowej tylnej, 
  • objawów mogących wskazywać na artropatię Charcota, np. jednostronne zaczerwienienie, wzmożone ocieplenie, silne opuchnięcie stopy, 
  • kształt stopy mogący wskazywać na przebyte złamania, np. silne zapadnięcie lub odwrócenie łuku podłużnego, inne nietypowe deformacje stopy (pacjent nie musi odczuwać bólu związanego ze złamaniem). 

Profilaktyka powikłań stopy cukrzycowej – podsumowanie

Owrzodzenia neuropatyczne są kluczowym elementem zespołu stopy cukrzycowej i mogą prowadzić do poważnych komplikacji. Ze względu na utratę czucia pacjenci mogą nie zauważyć małych ran, które mogą łatwo ulec zakażeniu. Nieleczone owrzodzenia mogą prowadzić do rozległych infekcji, w tym zapalenia kości i szpiku, co znacznie zwiększa ryzyko amputacji. Regularne badania kontrolne u lekarza diabetologa i ortopodologa, odpowiednie obuwie oraz właściwa higiena stóp to podstawowe elementy profilaktyki owrzodzeń neuropatycznych.

Masz dodatkowe pytania?

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat szkoleń z zaopatrzenia ortopedycznego stopy cukrzycowej?

Oficjalny dystrybutor marki Podiatech w Polsce